Игумения Любовь (Якушкина): «Монахтардың жан дүниесінде мойынсұну мен кішіпейілдіксіз бірде-бір ізгі қасиет қалыптаса алмайды». Алматыдағы Иверско-Серафимовский монастырының қайта жандануының 20 жылдығына арналады

Әулие Иоанн Златоуст былай дейді: «Монастырлар – тыныш орын. Олар адамдарға жарқыраған шамдар сияқты барлығын үнсіздікке шақырады». Революцияға дейінгі дәуірде Аспан Патшайымының Иверский иконасына мен Әулие Серафим Саровскийге арналған Верный қаласындағы әйелдер монастыры Жетісу жеріндегі тыныш жер мен сенім шамы болды. Монастырды көрнекті иерарх және Інжіл ақиқатының батыл тәубе етушісі, әулиелер бейнесінде схиархиепископ Антоний ретінде танымал болған – епископ Димитрий (Абашидзе) құрған. Верный қаласында монастырлық қауым құру туралы Қасиетті Синодтың жарлығы 1908 жылы 20 желтоқсанда қабылданды.
Әйелдер қауымы тез өркендеп, монастыр құрылған күннен бастап аз уақыт өткен соң әпкелердің саны жүзге жетті. Түркістан архиерейский үйінің Успен шіркеуінде қызмет ететін иеромонахтар Серафим (Богословский) мен Анатолий (Смирнов) монахтарға рухани нәр берді. Верный қаласына тағайындалғанға дейін монахтар мен тақуалар Серафим мен Анатолий – Курск епархиясының Құдай Ана-Рождество Глинский шөлінің тәрбиеленушілері – Ыстықкөл көлінің жағасындағы Қасиетті Троица монастырында еңбек етті. Олардың өте білімді және дарынды адам болғаны белгілі – Серафим әкей икона салатын қасиеті мен ән шырқайтын керемет дауысқа ие болды, Анатолий әкей тамаша әнші және көрнекті регент болды. Олардың екеуі де Мәсіх үшін азап шегіп, әулиелер арасында құрметті азап шегушілер ретінде дәріптелді.
Иверско-Серафимский монастыры өркендеп, жетіле берді, дұға тілеп, еңбек етіп, өмір сүрді, жаңа тұрғындармен толықты. Айналадағы жұрт монастырды сүйіспеншілікпен ықылас білдірді, жомарт көңілмен монастырға бидай, ұн және көкөністерді берді. Монахтар тынымсыз еңбек етті. Монастырлық мойынсұнуға кірген міндеттер: балауыз шам құю, діни қызметкерлерге арналған киімдер тігу, хормен ән айту, синодикалық кітаптар жазу, қолөнер бұйымдарын жасау, жазу, тоқу, алтын жалату ісі, кітап тігу. Монастырда жұмыс істеген қолөнершілер мен алтын кестешілер өнерімен танымал болды. Монахтар бидай, сұлы, қарақұмық егіп, мал баққан, кең ауқымды бау-бақша қараған, Медеу шатқалы епархиялық омарталарда ара ұялары болған. Монастыр просфорасында барлық қала және кейбір қала маңындағы шіркеулер үшін ғұрыптық бәліш пісірілді. Бірінші Дүниежүзілік соғыс кезінде монастыр 30-ға жуық жетім қызды асырап, оқытты.
Иверско-Серафимовский монастыры ғибадатханаларында әр Литургияда және бұзылмайтын Псалтирда монастырдың алғашқы қауысбасылары дұғамен еске алынады: монах Паисия (Крючкова), игумения Нектария (Димитриева) және игумения Ефросиния (Бакуревич). Монастырдың негізін қалаушы – әулиелердің арасында схиархиепископ Антоний ретінде дәріптелген епископ Димитрийді (Абашидзе) ерекше құрметтейміз. Оның киелі жәдігерлердің бөлшектері бар белгішесі – Астана мен Қазақстан митрополиті Александрдың сыйы – қазір монастырдың белгілі қасиетті заттарының біріне айналды.
Бірақ монастыр өмірінің қайырымдылық еңбекке толы уақыты қысқа болды. Қазан көтерілісінен кейін Иверско-Серафимский монастыр елдегі көптеген монастырдың қорқынышты тағдырына тап болды. 1918 жылы жаңа кезеңде аман қалу үшін монастыр ауылшаруашылық Иверск еңбек қауымдастығы деп атала бастады. Бірақ 1922 жылдың көктемінде ол жабылды, монахтар шығарылды, ғимараттардың бір бөлігі құрылыс қажеттіліктері үшін бөлшектелді, ал қалғандары «Мүгедектер үйіне» орналастырылды. Монастыр жабылғаннан кейін Әулие София соборының ғимараты жаңа қала билігінің бұйрығымен Қызыл партизандар клубына, содан кейін «Ударник» кинотеатрына айналды.
Александра (Нагибина), Феодор (Бухарцева) және Магдалена (Халина) монахинялар 1980-1990 жылдарға дейін өмір сүрді. Олар Верный қаласының әйелдер қауымының небәрі 13 жылдағы нағыз қаһармандық және жарқын оқиғаға толы өмірі туралы қуанышты да, қайғылы да көптеген аңызды бүгінгі ұрпаққа жеткізді. 1921 жылы Иверско-Серафимский монастыры аяусыз жойылған кезден бастап 2003 жылға дейін Алматыда бірде-бір монастыр болған жоқ.
1980 жылдардың аяғынан бастап мәжбүрлі атеизмнің бұғаулары бірте-бірте әлсірей бастады, ал 1989 жылы Алматы және Қазақстан епископы Евсевий тозығы жеткен Әулие София ғибадатханасын Православие Шіркеуіне қайтаруға әрекет жасады. Соборды қайтару туралы мәселе тіпті жергілікті баспасөзде де көтерілді, бірақ бұл тақырып талқыланып жатқанда ғибадатхана ғимараты толығымен сүрілді. Кезінде Верный қаласының алғашқы ғибадатханасы тұрған жер арамшөп өскен шөл далаға айналды. Тек 1998 жылы ғана Алматы және Семей архиепископы Алексийдің (қазіргі Тула және Ефрем митрополиті) күшімен Православие Шіркеуі бұл аумақты мерзімсіз және өтеусіз пайдалануға алды. 2000-шы жылдардың басында діни қызметкерлер мен белсенді діндарлардың күшімен Әулие София соборының іргетасы тазартыла бастады. Одан кейін Түркістан әулиелерінің сағаналары ашылды: архиепископ Софоний (Сокольский) – Ұлы даланың апостолы, және епископ Никон (Богоявленский), олардың мүрдесінің қалдықтары.
2003 жылдың жазында митрополит Мефодий (қазіргі Пермь және Кунгур митрополиті) Алматы соборына келіп, Иверско-Серафимовский әйелдер монастырын қайта құру туралы шешім қабылдады. Бір кездері Әулие София шіркеуімен іргелес жатқан аумақта Жетісудың қамқаршылары, Сенім, Үміт, Сүйіспеншілік үшін азап шеккендер мен олардың анасы Софияның құрметіне монастыр мен қираған собор қалпына келтірілуі керек болған.
2003 жылдың қарашасында митрополит Мефодий Мәскеу және Бүкіл Русь Әулие Патриархы Алексий II-ге рапорт жолдады, онда ол «Алматы қаласының София приходының Иверско-Серафимский монастырына және ғибадатханасына айналуы мен ондағы монастырлық өмірдің қайта жандануы үшін бата беруін өтінді» және 26 желтоқсанда Қасиетті Синод Орыс Православие Шіркеуінің: «Қазақстан Республикасы Алматы қаласының София приходының Иверско-Серафимовский әйелдер монастырына айналуына, ондағы монастырлық өмірді қалпына келтіру үшін батасын беру туралы шешімі қабылдады». Сонымен бірге қираған монастыр аумағында алғашқы ғибадатхананың құрылысы басталды – Мәскеудің құтты Матрона құрметіне арналған шіркеу. Бір жылдан кейін құрметті кейуана құрметіне ғибадатхана салынды. 2004 жылғы 19 мамырда епископ Мефодий Әулие София соборының іргетасын қасиетті етіп, қалпына келтірілген ғибадатхананың іргетасына бірінші тасын қалады.
2005 жылғы 30 наурызда Мәскеу және Бүкіл Русьтің Әулие Патриархы Алексий II-нің жарлығымен мен қайта құрылған монастырдың қауымбасы болуға бел байладым. Бұған дейін Ташкенттегі Қасиетті Троица Әулие Никольский әйелдер монастырындағы қызмет етіп, қауымбасы болдым. Менімен бірге Алматыға Өзбекстаннан жаңа монахтар келді.
Менің өмір жолымда асқан қайратты, нағыз әділ адамдарды кездестіру бақытына ие болдым. Өткен ғасырдың 70-ші жылдарының басында Жаратқан Ие маған Қазақстан жерінің тақуасы – Алматы және Қазақстан митрополиті Иосифпен (Чернов) әңгімелесу мүмкіндігін берді. Владыка әзілсөзі жарасқан, қырағы, адамдарға деген сүйіспеншілігі мол, үлкен сенімнің күшімен қасиет дарыған ерекше адам болды. Мен әулиенің бізге үйреткенінің бәрін есте сақтауға және сіңіруге тырыстым. 1978 жылы 17 сәуірде Мәскеу және Бүкіл Русь Патриархы Пименнің батасымен менің монастырлық рәсімімді Троица-Сергиев Лавраның Успен соборында архимандрит Кирилл (Павлов) орындады. Бұл бүкілресейлік қарт және Лавраның діншілі менің рухани әкем болды. Шіркеудің тақуалары мен мұғалімдері монастырдың тәжірибелі рухани көшбасшысы болуының маңыздылығы туралы айтады. Әулие авва Дорофей: «Құдай жолында тәлімгері жоқ адамдардан асқан бақытсыз және өлімге жақын адам жоқ», – деп ескертеді.
Жаратқан Ие мені алты жыл бойы Киелі жерде, сол кезде қауымбасы игумения Софрония (Ребрий) болған Иерусалимдегі Горненский әйелдер монастырында жұмыс істеуді бұйырды. Мен үшін тағы бір үлкен монастырлық өмір мектебі Ригадағы Қасиетті Троица Сергий монастыры болды, ол заманауи орыс әйелдер монастырының бесігі болды. «Бүкілресейлік игумения» – Магдалинаны (Жигалова) осылай атады – Рига Қасиетті Троица Әулие Сергий монастырының анасы, мәңгі есте қалатын Қасиетті Патриарх Алексий II монахтары оны жеке білетін және қатты құрметтейтін. Монастырда көптеген игумения тәлім-тәрбме алды, соның ішінде: Қасиетті Троица Серафим-Дивеевский монастырының қауымбасы Сергия (Конкова), Якутск қаласындағы Покровский монастырының қауымбасы Архелая (Биянова), Александров қаласындағы Успен монастырының бас дін қызметкері Иоанна (Смуткина), Шамординодағы Қазан Амвросиев шөлінде монастырлық өмірді қалпына келтіруші игумения Никона (Перетягина), Пенза Троица әйелдер монастырындағы игумения Митрофания (Перетягина).
Менің Алматыдағы алғашқы үлкен мойынсұнуым азап шегуші Сенім, Үміт, Сүйіспеншілік пен Софияның құрметіне ғибадатхананың салынуы болды. Жаңа монастыр соборының құрылысына қаражат көптеген адамнан түсті. Қайырымдылық жасаушылардың арасында тек православиелік христиандар ғана емес, мұсылмандар мен басқа конфессия өкілдері де болды. Қамқор адамдар тек қаржылық жағынан ғана көмектеспеді: олар құрылыс материалдарын әкелді, құрылыс алаңында жұмыс істеді. 100 жыл бұрын да Иверско-Серафимский монастыры мен Әулие София соборы қоғамдық қайырымдылыққа салынған. Собор ескі революцияға дейінгі фотосуреттер мен мұрағат материалдары бойынша салынған. Көп ұзамай ғибадатхана өзінің барлық сән-салтанатымен қала тұрғындарына есік ашты – IX ғасырдың аяғы мен XX ғасырдың басында вернендіктер дұға еткендей. Жаңа ғимараттың бұрынғысынан айырмашылығы жер сілкінісіне төзімді заманауи материалдардан тұрғызылды. 2007 жылдың 30 қыркүйегінде митрополит Мефодий қайта жанданған шіркеуді ұлы киелендіру рәсімін жасады. Осы кезде Алматының жанында ғибадатхананың бой көтергенін хабарлаған қуанышты, мерекелік қоңырау үні естілді.
Қалпына келтірілген ғибадатхананың іргетасына бірінші тасты қойғаннан кейін шамамен 8 жыл өткен соң, бүкіл монастыр кешенінің құрылысы аяқталды, оның құрамына кірген: Әулие София ғибадатханасы, Мәскеу Матрона шіркеуі, тақуа Серафим Саровский кіші шіркеуі, жасырын корпустағы 70 орындық кең асханасы, шеберханалары бар блок. Шіркеулерді салу және монастыр өмірін жабдықтау, біз бәріміз біздің монастыр Киелі Рухтың ыдыстары болуға шақырылған монастырлар еңбек ететін тақуалық мектебіне айналуы керек екенін түсіндік. Монахтың барлық жұмысы – Құдайға деген сүйіспеншілік, оған жақынына деген сүйіспеншілік те кіреді.
2010 жылдың көктемінде архипастырлық соборға жаңа иерарх, Астана және Қазақстан митрополиті Александрдың келуімен монастыр өмірінде жаңа кезең басталды. Владыка монастырға оңтүстік астана тұрғындарының ғана емес, Қазақстанның түкпір-түкпірінен, тіпті шет елдерден келген жиһазкездердің назарын аударуды мақсат етіп қойды. Монастырды көріктендіру кезеңі басталды, оны әртүрлі қасиетті заттармен толтырылды, оның ішінде – Құдай Анасының Феодоровская белгішесінің құрметті бейнесі, Курск-Коренная белгішесінің «пара-пар» тізімдері және Көктегі Патшайым Тихвин белгішесі, Годеновский Крестінің дәл көшірмесі. Монастырға барған жиһанкездердің Сенім, Үміт, Сүйіспеншілік және София азап шегушілері, Панормалық Агатия азап шегушілері – жер сілкінісі мен табиғи апаттардан көктегі шапағатшы, Мәскеудің батасын алған Матрона кейуанасы, ұлы азап шегуші және емші Пателеимон, тақуа Симеон Құдайды қабылдаушы, әулие және дәрігер Лұқа, Қырым архиепископы мүрде қалдықтарына тағзым етуге мүмкіндігі бар. София соборында бір кездері Кострома архиепископы Кассианға (Ярославский) тиесілі бірегей белгіше бар, онда Құдайдың 30-дан астам әйгілі әулиелері, оның ішінде бірінші шақырылған Апостол Андрей, Даниил пайғамбардың, алғаш азап шеккен Георгий Победоносецтің және Феодор Стратилат мүрдесінің қалдықтары бар.
2015 жылдың 29 қыркүйегінде митрополит Александр Әулие София соборындағы Палех қаласының (Ресей, Иваново облысы) дарынды изографтары жаңадан жасалған қабырға суреттерін қасиетті ету рәсімін орындады. Кескіндеме жұмыстары бес ай бойы жалғасты. Собордың боялған қабырғалары мен қоймаларының ауданы 2000 шаршы метрден асты. Фрескалар қабырғаларды үздіксіз көркем кілеммен жабады және собордың иконостазымен үйлеседі. Әдемі безендіруде қызыл реңктер көп кездеседі – азап шегудің символы, өйткені ғибадатхана Мәсіх үшін қасиетті азап шегушілерге арналған, ал алтын түстер – Көктегі даңқ пен мәңгіліктің жарқырауының символы. Құдайға жаққан әулиелердің бейнесі арасында Қазақстанда жарқыраған жаңа азап шегушілер мен тәубе етушілер бар. Собор көрнекті заманауи суретші, Ресейдің еңбек сіңірген суретшісі Сергей Соколов салған белгішелермен безендірілген.
Әдемі иконкалар мен қабырға суреттері бар жаңа кесілген иконостас Матрона ғибадатханасын безендірді. Серафимский кіші шіркеуінің ішкі көрінісі түрленіп шыға келді. Митрополит Александрдың үндеуіне құлақ асып, монастыр аумағын абаттандыруға, шіркеулерді абаттандыруға айтарлықтай көмек көрсеткен қайырымды жандарға ерекше алғыс айтқым келеді.
2015 жылы Қазақстан Митрополиттік округі Синоданың шешімімен тәубе етуші және адал тақуа митрополит Иосифтің (Чернов) мүрдесінің қалдықтары Иверско-Серафимский монастыры Әулие София соборындағы мәрмәр қабірге жерленді. Монастырда екі ұлы әулие – архиепископ Софоний (Сокольский) және митрополит Иосиф (Чернов) туралы естелік мұқият сақталған. Владыка Иосифтің қабіріне ағып жатқан жиһанкездер ағыны тоқтамайды: адамдар шам жағады, гүл қояды. Қарт-иерархты құрметтеуге тек алматылықтар ғана емес, мұнда Қазақстанның әр өңірінен, көбінесе Ресейден және басқа елдерден қажылар келеді де, одан дұға тілеп көмек сұрайды. Литургиядан кейін владыка Иосиф жерленген жерде қызмет етіліп, «Мәңгілік естелік» жарияланады. Жақын арада митрополит Александрдың батасы мен бастамасымен монастырден алыс емес, бір кездері епархия әкімшілігінің ғимараты орналасқан жерде, мәңгі есте қалатын митрополит Иосифтің мұражай-үйін ашу жоспарлануда – епархиялық басқарма және әулие тұратын бөлмелері орналасқан ғимарат. Монастырда мәңгі есте қалатын архипастырдың жеке заттары сақталған: митрополиттік клобук пен мантия, скуфия, таяқ, дикирий және трикирий.
Орталық Азияның апостолы, Ұлы даланың Әулиесі Софонийдің (Сокольский) адал мүрдесінің қалдықтары қойылуы үшін митрополит Александрдың батасымен арнайы кіші шіркеу бой көтерді. Құдай қолдап, биылғы жылы барлық әрлеу жұмыстары аяқталып, архиепископ Софанияның табыты тиісті қабірге қойылып, оның үстіне өшпес шам жағылады деп сенемін.
2017 жылдың басында монастыр аумағында епископ Иосиф (Чернов) атындағы Қазақстан Митрополит округінің рухани, мәдени және әкімшілік орталығы ашылды.
Биыл монастырдың жанында Алматы православиелік рухани семинариясының жаңа ғимараты ашылды, ал Қасиетті Матрона шіркеуі студенттерге арналған үй шіркеуі болды, «№1 аудитория».
Иверско-Серафимский монастыры тек епархиялық өмірдің ғана емес, сонымен қатар бүкіл Митрополит округінің қызметінің оқиғалар өзегінде орналасқан. Монастырлар өздерінің дұғаларымен Қазақстанның православие шіркеуінің шіркеулік тыныс-тіршілігінің барысын қолдайды. Владыка митрополит Александр кез келген маңызды шешім қабылдағанда, әпкелерден үнемі дұғаларын күшейтуді, майшам мен шырақ жағуды сұрайды.
Нурсия тақуа Венедикт монастырлық өмірдің негізі – «ora et labora» (дұға ет те еңбек қыл), ал діндар авва Исаия былай деді: «Құдай үшін еңбек – ізгілік көмекшісі; жұмыссыздық – жамандықтың анасы». Біздің монастырдың монахтары мен жаңадан келген әйелдері көп дұға етеді және көп жұмыс істейді. Монастырда бүгінде екі қоныс бар. Біріншісі 2015 жылы Ключи (Қарабұлақ) ауылындағы Патшалық Страстотерпец атындағы шіркеуде ашылды. Осы шіркеудің жанындағы алаңда 2014 жылы азап шегуші Ұлы княгиня Елизавета Феодоровна Романоваға ескерткіш орнатылды. Патшалық Страстотерпец шіркеуінің қасиетті заттарының арасында патша отбасы зардап шеккен Екатеринбургтегі көпес Ипатьевтің үйінің жазалау бөлмесінен алынған тас салынған қобдиша бар. Қасиетті зат 2012 жылы Екатеринбург және Верхотурск архиепископы Викентий (қазіргі Ташкент және Өзбекстан митрополиті, Орталық Азия митрополиттік округінің басшысы) 2012 жылы Қазақстан Митрополит округіне табысталды.
Екінші қоныс жақында, 2021 жылы Құдай Анасының «Өмірдің Қайнаркөзі» белгішесінің құрметіне арналған ғибадатхананың жанынан ашылды. Бұл жер бұрыннан белгілі. Ел аузындағы аңыздарға сүйенсек, XIX ғасырда осы жерде Ұлы азап шегуші Параскеваның бейнесі пайда болып, жерден шипалы судың бұлағын ашқан. Төңкеріске дейінгі уақытта қасиетті бұлаққа діни шерулер жасалды. Ұлы азап шегуші Параскеваға дұға ету арқылы 1864 жылы Софийская елдімекенінде (қазіргі Талғар қаласы) және бүкіл Іле өңірінде шегірткелердің жойқын шабуылы тоқтатылды. 1908 жылы қайнаркөзден алыс емес жерде Иверско-Серафимовский ғибадатханасы Құдай Анасының «Өмірдің Қайнаркөзі» белгішесінің құрметіне ғибадатханасы Верненский қонысының негізі қаланды. Бірақ ел өмірінде қайғылы уақыт келді, ал 1920 жылдардың ортасында жаңа үкімет өкілдерінің шешімімен монастырлық ғимараттар мен ғибадатхананың бастауында экономикалық қажеттіліктер үшін бөлшектелді, ал Ұлы азап шегуші Параскева белгішесі жоғалды және оның тағдыры күні бүгінге дейін белгісіз. Ел басынан өткерген құдайсыз кезеңнің ұзақтығына қарамастан, ғажайып, киелі бұлақ туралы естелік халық арасында өлмей, оған апарар жол да ұмытылмай, бұл жер тоз-тоз болып қалды. Тек 2003 жылы ғана қасиетті заттардың қайта жаңғыруы басталды – қамқор адамдардың қолдауымен бұлаққа жол тартылды, шіркеу ғимараты тұрғызылды. 2021 жылы Құдай Анасының «Өмірдің Қайнаркөзі» белгішесінің құрметіне арналған қасиетті зат Иверско-Серафимовский монастырының скейтіне айналды.
Митрополит Александр маған мынадай оқиғаны айтып берді. Бір күні оған өте егде тартқан кісі келді. Ол владыкаға кішкентай кезінде әжесімен бірге қасиетті бұлаққа суға қалай барғанын айтқан. «Қалыпты дәстүр бойынша суға, тамаша бұлақтың жанына ұсақ тиын-тебен лақтырған. Олар жарқырап, күн сәулесі қасиетті құдықтың түбіне түскенде суда жарқырап тұрды», – деп есіне алды ер адам. «Сонымен, мен қарсы тұра алмай, әжем көрмеген кезде осындай бір ақшаны алдым, – деп өкінді ол, – мен бұл тиынды өмір бойы ұстадым. Тиын туған жер мен балалық шағымның естелігі ретінде сақтап жүрдім». Осы сөздерден кейін ол шіркеу мұражайы үшін владыкаға қос басты қыран салынған тиынды береді. Шынында да, ондаған жылдар бойы қуғын-сүргіннен кейін бұл аймақ қайтадан шіркеуге қайтарылып, қасиетті бұлақтың орны тазартыла бастағанда, мұндай мыс тиындар мен жарты ақшалар көптеп табылған.
Әпкелермен монастырымыздың тарихын және ежелгі тақуалық дәстүрін мұқият сақтауға тырысамыз. Әрбір қарт тұрғын – ХХІ ғасырдағы христиандар мен бізден бұрын өмір сүрген православ ұрпақтар арасындағы дәнекер. Соғыс жылдарында Отан алдындағы сіңірген еңбегі үшін мемлекеттік наградалар мен «Тыл еңбеккерлері» атағын алған схимонахтар Дарья (Балезина), православиенің қудалау жылдарында ғибадатханаларды жабудың алдын алған Серафима (Разгуляева), Евдокия (Лащилина) Валентинаның (Лушпа) мәңгілікке аты қалды; схимонахтар Пелагия (Черненко) мен Иоанн (Лагутина) Жаратқан Иенің жолында жан тапсырған.
Иверско-Серафимовский монастырының ең үлкен әпкелері 98 жасқа толды, олардың 70-і монастырлық сертпен өмір сүрді. Бұл схимонахтар – Татьяна (Сошникова) және Ирина (Любицкая). Тұрғындар Татьяна мен Ирина Ұлы Отан соғысы жылдарында жанын аямай, Жеңіс жолында еңбек етті, тектілік пен отансүйгіштіктің үлгісін көрсетті. Олардың монастырлық сертін діни қызметкер митрополит Николайдың (Могилевский) батасымен ХХ ғасырдың ортасындағы көрнекті шіркеу жетекшісі архимандрит Исаакий (Виноградов) орындады. 1982 жылға дейін схимонах Татьяна Алматы епархиясының әкімшілігінде әртүрлі мойынсұнушылықтарды атқарды; ұзақ жылдар бойы есте қалатын ақсақал-иерарх Митрополит Иосифтің (Чернов) хатшы-машинисткасы болып жұмыс істеді. Схимница Ирина 52 жыл жедел жәрдем ауруханасында жұмыс істеді, содан кейін өзін толығымен Құдайға арнады; жарты ғасыр бойы ол Алматыдағы Әулие Никольский соборында клироста ән айтты.
Ұлы Әулие Макарий былай дейді: «Монастырлық өмір – Інжіл өсиеттеріндегі өмір». Бірақ барлық тақуалар, мейлі ежелгі, мейлі жаңа болсын, монастырдың рухында мойынсұнушылық пен кішіпейілділіксіз бірде-бір ізгілік қалыптаса алмайтынын куәландырады. Рухани өмірдің негізі ретінде Мәсіхтің құпиясы – мойынсұнусыз шыдамдылық, сүйіспеншілік, момындық туралы айту мүмкін емес.
Біздің алдымызда көптеген міндет, көптеген жоспар бар. Әрбір монастырдың монастырлар үшін де, діндарлар үшін де рухани мәні бар. Дүниелік күйбең тірліктен шаршаған адамдар еш жерде жанның ондағыдай тез тыныштанбайтынын біліп, монастырларға барады. Монастырға әркім өз мақсатымен келеді. Жанын ойлайтындар, дұға оқуды үйренгісі келетіндер, жұбаныш тапқысы келеді – олар монастырлық ортада өмір сүруге тырысады, жанды тыныштандыратын және емдейтін монастырлық ауамен «тыныс алады». Басқалары ғажайып иконаларды қастерлеуді, қасиетті жәдігерлерді құрметтеуді және жақындары үшін шын жүректен дұға етуді қалайды. Сенімнен алшақ немесе Шіркеуге енді ғана қосылып жатқан адамдар олардың сапарынан православие туралы тереңірек түсінуді күтеді. Осының барлығын халыққа беріп, сол үшін күш салғымыз келеді. Осы мақсатта қазіргі таңда Митрополит Александрдың батасымен Ключи ауылындағы қоныста үлкен зиярат орталығы салынып жатыр. Адамдар Құдайдың даңқы үшін дұға ету және барлық мүмкін жұмыстарды орындау үшін келетін тағы бір орын – Космос ауылындағы Құдай Анасының «Өмірдің Қайнаркөзі» иконасы шіркеуіндегі монастыр қонысы. Қазірдің өзінде монахтар өз ауласында көкөніс өсіріп, азық-түлік өндіреді, ал оларды сатудан түскен қаражат монастыр қызметінің әртүрлі аспектілерін дамытуға бағытталады.
Қысқаша әңгімемнің соңында біраз ой бөліскім келеді. Бала кезімде ата-анама үлкен отбасы болғым келетінін жиі айтатынмын. Үстел басында алты-сегіз адам отырғаны жақсы – бұл нағыз отбасы. Сондықтан Жаратқан Ие менің өтінішімді орындады, қазір ұйқы жоқ, тынығу жоқ: барлығына назар аудару және қамқорлық қажет, барлығына қарау керек. Бұл оңай емес, үлкен рухани күшті қажет етеді. Сондықтан мен үнемі Жаратқан Иеден көмектесуін, бәрін басқаруын сұраймын.
Әрбір монах әйел мойынсұнуға серт береді. «Мойынсұну» сөзінің екі мағынасы бар. Біріншісі әрі қарапайым – пайдалы қызмет, монастыр қажеттіліктеріне сәйкес еңбек. Бұл ас үйде тамақ дайындау, тамақ беру, тігін немесе сурет салу шеберханасында жұмыс істеу, бақшада немесе құс қорасында жұмыс істеу болуы мүмкін. Бұл ретте әр әпке тек өзіне бата алған жұмысты орындайды. «Мойынсұну» сөзінің басқа, тереңірек мағынасы бар. Осы немесе басқа тапсырманы сырттай қарапайым орындаудың артында рухани дәрежедегі аға мен кішінің арасында туындайтын әрбір жағдайдың артында қиын, салмақты, қажырлы рухани жұмыс жасырылады, оның барысында апалы-сіңлілер өз ерік-жігерін толығымен қолда ұстауды үйренеді, барлық нәрседе Құдайдың қалауын ғана көреді. Бұл жұмыс өте ауыр. Кейде өмірдің соңында ғана бұл еңбек жемісін береді.
Адамдарды монастырға не тартады? Әрине, бұл әсіресе әдемі, жақсы үйлестірілген ғибадат, әсерлі ән айту және шіркеулерді безендіру, қасиетті жәдігерлер мен ғажайып иконалар, сондай-ақ аумақтағы тазалық пен тәртіп, қарапайым, бірақ дәмді монастырлық тағам, жиһанкездерді жайғастыру және т.б. Бірақ, ең бастысы – ішкі рухани өмір – жетіспейтін болса, қалғанының бәрі келгендердің жан дүниесіне дұрыс әсер етпеуі мүмкін. Сондықтан, монастырлық өмірдің сыртқы аспектілерін жасау және дамыту кезінде «қажет нәрсе» – Киелі Рухтың рақымына ие болу, өлмейтін жанды құтқару және Шіркеу үшін, халық пен алыс-жақын туыстар үшін үздіксіз дұға ету туралы ұмытпау керек. Әулие Иоанн Лествичниктің монастырлық жұмыстың жоғары маңызы туралы сөздерін әрқашан есте ұстайық: «Монахтар үшін нұр – періштелер, ал монахтар – әлемнің нұры».